به منظور بررسی اثرات مصرف كودهای حاوی آهن ،منگنز،روی ومس وهمچنین تعیین حد بحرانی این عناصر درخاك های شدیداٌ آهكی طی سالهای 1375 تا 1378 چهار تحقیق گلخانه،هرتحقیق بر روی تعدادی از خاكهای مزارع گندم كاری منطقه زیر سددرود زن ،واقع در50 كیلومتری غرب شیراز انجام گرفت . خاكهای مورد مطالعه دارای كربنات كلسیم معادل 31 تا 49 در صد بودند و دامنه تغییرات عناصر عصاره گیری شده با روشDTPA در خاك مورد مطا لعه به ترتیب آهن از 2.8تا 12.8 ومنگنز از 2.3تا10.8 ،روی از 22.تا 1.12ومس از 36.تا2.28 میلی گرم در كیلوگرم خاك متغیر بود.آزمایش در سه تكرار و در قالب طرح كاملاًتصادفی بر روی گندم بهاره Triticum aestivum.L رقم غلات به اجرا در آمد. نتایج نشان داد مصـرف هـر یك از عناصرآهـن ،منگنز ،روی ومس در مقایسه با شاهد مربوطه موجب افزایش عملكرد دانه (به ترتیب 8و13و17 و5درصد) عملكردكلش(به ترتیب10و11و13و6درصد) غلظت عنصرمورد آزمایش در دانه به ترتیب (16و11و127و23 در صد )غلظت آنها در كلش به ترتیب (26و35و88و12در صد ) جذب عنصر مورد آزمایش توسط دانه به ترتیب (25و24و127 و23درصد) وجذب آنها توسط كلش به ترتیب(37و47و112و18) در صد گردید . با مصرف عناصرفوق میزان پروتئین ، وزن هزار دانه وتعداد دانه در خوشه به طور معنی داری افزایش یافت.

حدود بحرانی آهن ،منگنز ،روی و مس در خاك نیز به ترتیب4 -4/3-74/0 و8/0 میلی گرم در هر كیلو گرم تعیین گردید .گندم برای رشد بهتر به مواد غذائی مختلف از جمله عناصر غذائی كم مصرف آهن ،روی ،منگنزو مس نیاز دارد .كمبود این عناصر در خاك نه تنها موجب كاهش عملكرد گیاه می گرددبلكه از طریق كاهش غلظت این عناصر در مواد غذایی ،از جمله دانه گندم موجب كاهش جذب آنها به وسیله انسان و دام می شود كه این امرباعث بروز بیماریهای مختلف و در نتیجه پایین آمدن سطح بهداشت و سلامتی جامعه می گرددو كمبود این عناصر در مناطق خشك و نیمه خشك و در خاك های با واكنش قلیایی،خاك های شنی ،خاك های فرسایش یافته وبه خصوص در خاك های آهكی شیوع بیشتری دارد .(ولچ وهمكاران 1991) در بیش از 30 كشور جهان كه تحقیق صورت گرفته معلوم گردید كه بیش از30در صد از خاك ها به نوعی به كمبود یك یا چند عنصر كم مصرف مبتلا هستند .

چاك ماك و همكاران ( 1996)با بررسی وضعیت روی در خاك های تركیه آن رامشكل بزرگ گندم كاری در منطقه آناتولی ذكر نموده اند .محققان اخیراً گزارش كرده اند كه در اثر مصرف روی عملكرد گندم 5تا554 و به طور متوسط 43 در صد افزایش یافته بود.

آگروال (1992) ضمن مطا لعه نیاز گندم به عناصر كم مصرف ،حد بحرانی آهن، منگنز،روی،مسدر خاك های زیر كشت گندم را به ترتیب 5-5/5-8/0-78/0 گزارش نموده است.

تاندون(1995)افزایش عملكرد گندم بر اثر مصرف آهن ،منگنز،رویفمس را به ترتیب 780-540-860-480 كیلو گرم در هكتار گزارش كرده است .

چیبا و همكا ران(1994) با انجام یك تحقیق گلخانه ایبر روی گندم اثرات مصرف مقادیر صفر تا640میلی گرم مس در كیلو گرم خاك مطالعه نمودندو نتیجه گرفتند كه عملكرد دانه و ماده خشك گندم بامصرف مس تا10 میلی گرم در كیلو گرم خاك روندافزایش سریع ،از10تا20میلی گرمدر كیلو گرمروند افزایش كند و از 20تا40 میلی گرم در هر كیلو گرم خاك روندكاهشی داشته است.به طوری كه باتصرف بیش از 40میلی گرم در كیلو گرم خاك علائم مسمومیت ظاهر گردید.

مجیدی (1376) با مصرف سولفات روی عملكردو متوسط غلظت روی در دانه را در كردستان افزایش داد.

نتایج در سال تحقیق توسط محققان موسسه تحقیقات خاك و آب در بیش از دو هزار مزرعه گندم در سراسر ایران حاكی از اثرات مثبت مصرف آهن و روی بر عملكردو غنی سازی گندم بوده است .در این تحقیقات مصرف 10 كیلو گرم در هكتار سكسترین آهن و40 كیلو گرم در هكتار سولفات روی ،محصول گندم را به طورمتوسط به ترتیب 463و483 كیلو گرم در هكتار افزایش داد.

بالا وآهك فراوان زمینه را برای كمبودعناصركم مصرف فراهم می سازد. PH

مهمترین نقش منگنز ،دخالت این عنصر در آزادسازی اكسیژن فتوسنتزی در جریان شكستن مولكول آب است.به همین دلیل كمبود منگنزموجب كاهش فتوسنتزمی شود.در اثر كاهش فتوسنتز گیاهی میزان كربوهیدرات های محلول به خصوص درریشه ها به میزان زیادی كاهش می یابد .كاهش كربوهیدرات موجب كاهش تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه ودر نتیجه موجب كاهش عملكردمی گردد.(مارشنر1995) همچنین اعلام شده است كه مصرف روی در گندم موجب افزایش ارتفاع گیاه،تعدادپنجه وسرعت پنجه زنی شده و از طرفی سرعت رشد گیاه را تسریع كرده و موجب زود رسی دانه می گردد.علاوه بر این در اثر كمبود روی ،تشكیل پرچم ودانه گرده گندم آسیب دیده ودرنتیجه عملكرددانه به شدت پایین می آید.(براون وهمكاران 1993) ومحققین علت امر را كاهش مقدارIAA وپروتئین ذكر نموده اند.

نامبیار(1976) نیز در تحقیقی نشان داده است كه مصرف سولفات مس موجب افزایش تعداد دانه در خوشه،تعداد خوشه در گیاه ووزن هزار دانه می گردد وبه همین دلیل افزایش عملكرد گندم در اثر مصرف مس در خاكهای فقیراز لحاظ این عنصر قابل انتظار است.

اگراوال (1992) نیز ضمن تعیین نیاز گندم به عناصر كم مصرف نشان داد كه مصرف این عناصر موجب افزایش غلظت وهمان عنصر در برگ و همچنین افزایش عملكرد دانه گندم می شود.

تحقیقات محمد و همكاران 1990 حاكی