مبانی نظری تحقیق فضای مجازی دارای 103 صفحه وبا فرمت ورد وقابل ویرایش می باشد

این فایل منابع ندارد

۲-1. فضای مجازی

فضای مجازی علاوه بر شکل‌دهی جدید به عرصه و فضای تعاملات رودرروی اجتماعی و کنش‌های میان فردی، نقش مهمی هم در نحوه انجام تعاملات شغلی و خانواده ایفا می‌کنند . در بحث از آسیب‌شناسی فضای مجازی، نکته‌ی حائز اهمیت، ریسک بسیار بالای این گونه فضا­ها از لحاظ آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی می‌باشد. فضای مجازی با صدها میلیون کاربر در سال‌های اخیر توجه مهاجمان سایبری را نیز بیش از هر هدف دیگری به خود جلب کرده‌اند. کاربران ساعت‌های بسیاری را برای چت کردن با دوستانشان و چک کردن صفحه شخصی در فضای مجازی صرف می‌کنند. (شهابی،1391).

امروزه پیشرفت تکنولوژی و گسترش رسانه­های مجازی، تحولات زیادی را در ارتباطات و عرصه­های گوناگون فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... به وجود آورده است . در این میان اینترنت در کنار دیگر کارکردهایش، از یک سو آگاهی سیاسی افراد را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر آنها را در مناسبات سیاسی درگیر می‌کند و از آنجایی که فضای عمومی شهری برای گفتگو به ندرت وجود دارد ، فضای مجازی به عرصه‌ای برای گفتگو تبدیل شده است و ویژگی اصلی آن، پویایی این فضا هست که با توجه به ابزارهایی که در اختیار کاربران قرار می‌دهد سبب می‌شود تا افراد بهتر بتوانند گرایشات سیاسی خود را نشان دهند. (اسکات1998؛ ترجمه: نیکوفر،1391). شبكه ي اينترنت در كنار مزاياي بي شمارش، معايبي نيز دارد كه عدم آشنايي كامل با فضاي مجازي مي­تواند آسيب­هايي را براي خانواده­ها به بار آورد. خانواده در تمام فرهنگ­ها كانون شكل گيري هويت فرد است. هيچ فردي جدا از خانواده اش قابل تعريف نيست و خانواده ركن اصلي سازنده ي فرد و شخصيت اوست (ثنایی، 1379) . كانون مقدس خانواده بهترين مكان براي تربيت جسم و روان است . (فراست، 1381).در ادامه به معرفی فضای مجازی و تاثیر آن بر روابط خانوادگی پرداخته خواهد شد.

2-1-1-تعریف فضای مجازی

فضای مجازی مجازی اغلب سرویس­های مبتنی بر وب هستند که سرویس­های آنلاین، پلت فرم­ها یا سایت­هایی را شامل می‌شوند که افراد نظرات و علاقمندی­های خود را در آنها بیان کرده و با دیگران به اشتراک می‌گذارند. این شبکه‏ها ، فضایی ایجاد کرده­اند که کاربران می توانند به جبران محدودیت‏ها و موانع فضای واقعی زندگی بپردازند و فرصتی برای تعاملات، ارتباطات و انتقال پیام ایجاد شده است. از جمله کارکردهای سیاسی فضای مجازی می‌توان به انقلاب­های خاورمیانه و گسترش موج بیداری اسلامی اشاره کرد. آنچه در اين تحولات قابل توجه هست، نقش رسانه هاي ارتباط جمعي و بخصوص فضای مجازی از جمله توئيتر و فيس بوك در اطلاع رساني و گسترش اين تحولات می باشد که نقش این شبکه ها را در تحولات سياسي و اجتماعي ، بيش از پيش شايسته تحقيق و پژوهش مي کند (حبیبی، 1390).

در دنیای امروز، فضای مجازی نقش بسیار مهمی در روابط مردم سرتاسر جهان ایفا می‌کنند. به ‌طوری که به جزیی جدایی‌ناپذیر از زندگی بیشتر مردم تبدیل شده‌اند . این در حالی است که اساس پیدایش این شبکه ها تسهیل و کوتاه نمودن مسیر ارتباطی میان افراد جامعه تلقی می ­گردد . در ایران نیز این پدیده نه چندان نوظهور روز به روز بر خیل مشتاقان خود می افزاید . شاید در گذشته نه چندان دور افراد شناخت کمی نسبت به ماهیت و چگونگی استفاده از این شبکه ها داشتند ، اما این روزها در زندگی روزمره شاهد آن هستیم که طیف متفاوت مردم راجع به این شبکه ها با هم صحبت و تبادل اطلاعات می­نمایند . طبقات مختلف در جامعه از زن و مرد ، جوان و پیر، باسواد و بی‌سواد، از آن حرف می‌زنند . عده‌ای بسیار مخالف آن‌ها بوده ، وجودشان را باعث مضرات اجتماعی و فساد اخلاقی برای طبقات جامعه دانسته و مایل به بستن، تعطیل و فیلتر کردن آن‌ها هستند و در مقابل، عده‌ای دیگر آن‌ها را مظاهری از تمدن جدید شمرده، وجود آن‌ها را برای پیوستگی‌های اجتماعی مفید، بلکه لازم می‌دانند . فراگیر شدن استفاده از این پدیده، پیامدهای مثبت و منفی بسیاری را بر زندگی ما القاء نموده و در مواردی نیز تبعات گریز ناپذیری را بر ما تحمیل داشته است. تا آنجائیکه بعضا اصطلاحات مرسوم در این شبکه ها بخشی از فرهنگ محاوره افراد جامعه ما را تشکیل می دهند (ارونه، 1391).

از زمان ايجاد اولين شبکه مجازي تا کنون هزاران نوع از اين دسته از وب سايت­ها در سطح جهان ايجاد شده اند. در حال حاضر فضای مجازي به يکي از مهم­ترين ابزارهاي ارتباطي در سطح جامعه و جهان تبديل شده و از شهرت فراواني برخوردار مي باشند و براي بسياري از افراد استفاده از فضای مجازي به عنوان يکي از کارهاي روزمره در نظر گرفته مي­شود (بادی و الیزون[1]، 2008).

فضای مجازي مکان­هايي هستند که در آن ها افراد فرصت پيدا مي­کنند تا خود را معرفي کرده، ويژگي­هاي شخصيتي خود را بروز داده و با سايرين ارتباط برقرار کرده و در اين محيط­ها اين ارتباطات را حفظ نمايند (بادی و الیزون، 2008).

اين سايت­ها به طور بالقوه اي چه در سطح روابط بين فردي و چه در سطح روابط اجتماعي توانايي ايجاد تغييرات اساسي در زمينه زندگي اجتماعي هر فرد را دارا مي باشند. در اغلب موارد مهم­ترين تاثير اينگونه سايت­ها را حقظ و ارتقا روابط گذشته مي­دانند. اين در حالي ست که نبايد از نقش اين سايت­ها در شکل گيري روابط جديد بين فردي غافل شد (جوادی نیا ، 1392).

2-1-2-مزایای استفاده از اینترنت

سهولت گفتگو و تبادل اطلاعات با ديگران از طريق چت كه اگر در مباحث آموزنده و علمي به كار گرفته شود، به بالا رفتن فرهنگ افراد و جامعه كمك مي كند.سرعت تبادل اطلاعات و ناشناخته ماندن مبادله كنندگان در صورت تمايل و قلت هزينه هاي تبادل اطلاعات.امكانات قابل توجهي كه اينترنت به عنوان يك پايگاه مي تواند در اختيار افراد جامعه قرار دهد؛ مانند دستيابي به اطلاعات در خصوص هر نوع موضوعي، ارسال و دريافت نامه هاي الكترونيكي، خريد هرگونه لوازم از طريق سفارش الكترونيكي كه از اتلاف وقت جلوگيري مي كند، انجام مبادلات بانكي، عضويت در شبكه هاي مجازي و ...(مولایی،1388)

بر اين اساس مي توان گفت كه پتانسيل هاي مثبت و كاربردهاي مفيدي كه جنبه هاي گوناگون زندگي انسان را تحت تأثير قرار داده و تسريع، تسهيل و خلاقيت را برايش به ارمغان مي آورد، بخشي از توانايي­هاي معجزه آساي اين شبكه جهاني است؛ اما اين شبكه جهاني در حال گسترش روي ديگري نيز دارد و آن وجود خطرات بالقوه است كه گاهي مي تواند به خساراتي بزرگ و جبران ناپذير مبدل شود. به طور كلي، گسترش اينترنت در جامعه موجب بروز فرصت­هايي جهت افزايش آگاهي افراد و حتي ايجاد اشتغال براي برخي از افراد شده است، ولي تهديداتي نيز به همراه دارد. با وجود اينترنت، علاوه بر وجود دنياي واقعي و الگوهاي ارتباط سنتي در آن، فضاهاي مجازي نيز ايجاد شده­اند كه نحوه ي توليد، انتقال و مصرف اطلاعات در آنها ديگر به شيوه سنتي صورت نمي پذيرد و اين الگوها، كاملا دگرگون شده­اند. گسترش فضاهاي مجازي مانند ساير انواع ديگر تحولات و پيشرفت ها. (مولایی،1388)

2-1-3-پيامدها و آثار مثبت و منفي اینترنت

مثبت­ترين پيامد اینترنت را مي­توان تسهيل و تسريع ارتباطات و تبادل اطلاعات دانست. منفي­ترين پيامد آن را مي توان به خطر افتادن حريم خصوصي افراد، منزوي شدن آنها و از هم پاشيدگي بنيان خانواده معرفي نمود. اصلي­ترين علتي كه مي توان براي بروز اين پيامدهاي منفي بيان داشت، اين است كه در فضاي مجازي افراد نمي توانند به شناخت صحيح و كافي از هم دست يابند.از آثار مثبت اينترنت به روز كردن اطلاعات، استفاده از مطالب علمي و دسترسي به فناوري هاي روز است، اما به موازات آن گرايش نوجوانان و جوانان به چت روم­ها، عشق هاي مجازي، كلاهبرداري و سو استفاده از دختران و پسران با ارايه شخصيت­هاي دروغين، ازدواج­هاي اينترنتي، سرقت اطلاعات و اخاذي را موجب شده است. افراد هميشه به دنبال راه­هاي كوتاه و سريع براي رفع نيازهاي خود هستند و به درست بودن راهكار چندان توجهي ندارند. به همين علت وقتي اغلب افراد در اينترنت، جواب سؤالات خود را در كمترين زمان ممكن به دست می­آورند، به صورت ناخودآگاه و حتي افراطي به استفاده از اين ابزار ارتباطي روي مي آورند. آسيب­هاي نوپديد و از جمله آسيب هاي اجتماعي در دنياي مجازي به دليل عدم وجود موانع ، امكان برخورد با هرگونه پيام به ويژه پيام­هايي است كه براي افراد آسيب­هاي جدي روحي، رواني و اجتماعي به بار می­آورند. (آذربخش،1390)

2-1-4-محتواي روابط اجتماعي

محتواي روابط اجتماعي به صورت عمومي به مجموعه ي دارايي هاي اجتماعي نهفته در فضای مجازی از جمله اعتماد، همدلي و مشاركت جويي اشاره دارد و به صورت خاص تر، به معناي محتواي روابط شخصي كه افراد در بستر تاريخي تعامل ها با يكديگر ايجاد مي كنند است. شبكه روابط اجتماعي، منابع ارزش مندي شامل منابع مالي، فيزيكي، نيروي كار، اطلاعات، و ... را به ارمغان آورده و هم چنين سرمايه اجتماعي براي اعضا ايجاد مي­كند كه به آن ها اعتبار مي بخشد (نافت و گوشال[2]، 1998). محتوای روابط اجتماعي از قبيل ايجاد اعتماد ، دوستي و مشاركت بين افراد بر شكل گيري رفتار آن ها اثرگذار است . نرم ها و انتظار هاي نهفته در ر وابط باعث مي شوند افراد به يك ديگر ياريرسانده و با يك ديگر هم دلي كنند (نافت و گوشال، 1998).

روحيه ي تبادل اطلاعات به تمايل افراد به تسهيم و به اشتراك گذاري اطلاعات با ساير افراد گفته مي­شود. محققان عقيده دارند سرمايه اجتماعي بر روحيه ي تبادل اطلاعات نيز اثرگذار است (شو و چان[3]، 2008). به اين معني كه تعامل­هاي اجتماعي، گرايش و تمايل به اشتراك گذاري داوطلبانه دانش را تشويق مي­كنند (الیاسی و همکاران، 1390).

2-1-5-شيوه­هاي انتقال اطلاعات

سايت­هاي فضای مجازی كه اجتماعات مجازي كاربران اينترنتي هستند، جز خبرسازترين وب سايت هاي سال هاي اخير اينترنت محسوب مي­شوند و بخش قابل توجهي از فعاليت هاي كاربران را در خود جاي داده اند. چهار شبكه ي اجتماعي توئيتر[4]، فيس بوك[5]، لينكدين[6] و ماي اسپيس[7] از معروف ترين شبكه هاي مجازي یا جهاني مي باشند. به جز اين شبكه ها كه كاربراني از سراسر دنيا از آنها استفاده مي كنند، شبكه هاي مجازي ديگري با عنوان فيس بوك ايراني، سايت هاي دوست يابي و همسريابي نيز در داخل كشور فعاليت مي كنند.(شهابی ،1391)

ميزان استفاده از اينترنت و شبكه­هاي مجازي چنان رو به گسترش است كه نسل كنوني را نسل زد، نسل اينترنت يا نسل شبكه نام نهاده­اند. اين نسل متولدين اواسط دهه 1990 ميلادي به بعد هستند. بين استفاده نسل­هاي مختلف از فضای مجازیو همچنين انگيزه هاي آنها از پيوستن به فضاي مجازي تفاوت­هاي قابل توجهي وجود دارد. به عنوان مثال، نتايج تحقيقات نشان داده است كه مادران نسبت به پدران بيشتر از فيس­بوك استفاده مي­كنند و بيشتر دوستان فيس­بوكي مادران، اعضاي خانواده و خويشاوندان آنها هستند؛ اما پدران بيشتر با دوستان فيس بوكي خود در خارج از فيس بوك ارتباط برقرار مي­كنند (بارزولومو^[8] و همکاران، 2012).

پژوهش­گران شيوه­هاي انتقال اطلاعات را به عنوان

[1]- Boyd & Ellison

[2]- Nahapiet & Goshal,

[3] -Chow & Chan

[4]- Twitter

[5]- Facebook

[6]- LinkedIn

[7]- My Space

[8]- Bartholomew,