چکیده؛
خداوند منان هدف از خلقت انسان را عبادت خویش بیان می دارد و آن را رحمت معرفی نموده و طریقی در بر گزیدن بهترین ها، که این مهم جز با معرفت خداوند و جز از طریق برگزیدگان حق و معرفت آنان به دست نیاید. لذا در سیر تحقق این مهم، تحقیق پایانی حاضر انجام گردیده که بیان سیره هدایتی امام سجاد در دوران امامت حضرت و نحوه نشر معارف اسلام بدست اوست که بصورتی ویژه در قالب مناجات و نیایش و عبادات ارائه گردیده و بر سه محور استوار است.
محور اول؛ اعتقادات است که در باب حضرت حق، شناخت خداوند و توصیف اوست و در دنباله بحث خالقیت خداوند بیان می‎شود و چون الله خالق است، چگونگی زیست او را مقدّر می‎کند لذا در ادامه مبحث، ربوبیّت مطرح می گردد و در نتیجه پرستش و عبادت هم خاص ذات اوست و باید به خداوند امید داشته باشیم و از رحمت خداوند ناامید نباشیم. خدای متعال، پیامبران را برای انجام رسالت خود برگزید و بدنبال نبوت امامت که در اسلام امری ضروری بوده و حیات جامعه اسلامی بدون آن غیر ممکن است مطرح می‎شود مبحث بعدی مرگ و بازگشت انسان به سوی خدا یعنی معاد است که مطرح می‎شود و اینکه درسیر جزای رب العالمین در قیامت، مساله شفاعت از جمله مسائل مهم در حسابرسی اعمال بندگان است.
محور دوم؛ اخلاق است؛ انسان باید نسبت به نفس خودش محاسبه و مراقبه داشته باشد و حسنات را انجام و از سیئات دوری نماید. ذکر خداوند بر دهان بشر جاری باشد و شکر نعمتهای او را داشته باشد و اینکه تقوی و پارسائی در دنیا و یقین در عقیدت داشته و زهد بر اساس تقوی و صبر در برابر مصائب و رضا و تسلیم در برابر پروردگار و توکل به خداوند درکارها را پیشه خود سازد و حسن ظن به خداوند متعال داشته و اظهار فقرو حاجت پیش دیگران نکند در زندگی قناعت به آنچه خدا قسمت او کرده و کفاف در رزق داشته و در رفتار با مردم حسن سلوک داشته باشد و نیز در برابر مردمی که به او بد کرده اند عفو و اغماض داشته و دنیا را بازار آخرت بداند و از محرمات بپرهیزد و باز اینکه طمع نسبت به مال مردم نداشته و از یاد خداوند غفلت نداشته باشد در کارها نیت را خالص نموده و از ریا و بخل و حسد و خشم و غضب دوری کند و اگر این رذایل از ا وسر زد، با توبه بدرگاه پروردگار خویش لباس مذلت و خواری را از خود دور سازد.
محور سوم، احکام است، انسان با نماز، در مقابل خدای گرانقدر می ایستد و با روزه پوششی بر اعضای خود می زند و با دادن زکات مالش را خالص و آراسته می کند و با رفتن به حج مورد مغفرت خدا قرار می‎گیرد و با جهاد در راه خدا بهشت را بر خود واجب می کند و با امر به معروف و نهی از منکر، سنتهای سنیّه را زنده می دارد و از بدعتهای ناصواب دوری می گزیند و از خداوند جهت اداء قرض و دین کمک می خواهد و از حدود و قوانین حاکم بر جامعه تعدی نمی کند.

فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه ۱
بخش اول؛ اعتقادات
فصل اول؛ توحید ۳
۱-۱-۱٫ الوهیّت ۳
۱-۱-۲٫ خالقیت ۷
۱-۱-۵٫ ربوبیّت ۱۰
۱-۱-۴٫ عبادت ۱۴
۱-۱-۵٫ امید و ناامیدی ۱۸
۱-۱-۶٫ دعا ۲۱
فصل دوم؛ نبوت ۲۶
۱-۲-۱٫ نبوت ۲۶
فصل سوم؛ امامت ۲۹
۱-۳-۱٫ امامت ۲۹
فصل چهارم؛ جزای رب العالمین ۳۶
۱-۴- ۱٫ جزای رب العالمین (معاد) ۳۶
۱-۴-۲٫ شفاعت ۴۱
بخش دوم؛ اخلاق
مقدمه؛ محاسبه و مراقبه نفس ۴۳
فصل اول؛ حسنات ۴۶
۲-۱-۱٫ ذکر ۵۱
۲-۱-۲٫ شکر ۵۳
۲-۱-۳٫ تقوی ۵۶
۲-۱-۴٫ پارسائی ۵۹
۲-۱-۵٫ یقین ۶۰
۲-۱-۶٫ زهد ۶۲
۲-۱-۷٫ صبر ۶۴
۲-۱-۸٫ رضا و تسلیم ۶۶
۲-۱-۹٫ توکل ۶۸
۲-۱-۱۰٫ حسن ظن به خداوند متعال ۷۰
۲-۱-۱۱٫ فقر و غنی ۷۲
۲-۱-۱۲٫ قناعت و کفاف در زرق ۷۴
۲-۱-۱۳٫ حسن سلوک و خوش رفتاری با مردم ۷۶
۲-۱-۱۴٫ عفو و اغماض ۸۳
فصل دوم؛ سیئات ۸۶
۲-۲-۱٫ دنیا ۸۶
۲-۲-۲٫ پرهیز از محرمات ۹۰
۲-۲-۳٫ طمع ۹۴
۲-۲-۴٫ غفلت ۹۶
۲-۲-۵٫ نیت ۹۸
۲-۲-۶٫ ریا ۱۰۰
۲-۲-۷٫ بخل ۱۰۲
۲-۲-۸٫ حسد ۱۰۳
۲-۲-۹٫ خشم و غضب ۱۰۵
۲-۲-۱۰٫ توبه ۱۰۷
بخش سوم؛ احکام
۳-۱٫ نماز ۱۱۰
۳-۲٫ روزه ۱۱۳
۳-۳٫ زکات ۱۱۵
۳-۴٫ دین (قرض) ۱۱۹
۳-۵٫ حج ۱۲۰
۳-۶٫ جهاد ۱۲۳
۳-۷٫ امر به معروف و نهی از منکر ۱۲۵
۳-۸٫ رعایت حدود الهی ۱۲۶
نتیجه ۱۲۸
فهرست منابع و مآخذ ۱۲۹
کتابنامه ۱۳۰