فصل دوم پایان نامه،پیشینه،ادبیات پژوهش ،کارشناسی ارشد روانشناسی،مفهوم ،مبانی نظری،مبانی نظری وپیشینه تحقیق ادبیات نظری تحقیق تحلیل نهاد توبه در حقوق بشر اسلامی و فقه جزایی دارای 45 صفحه وبا فرمت ورد وقابل ویرایش می باشد

توضیحات: فصل دوم پایان نامه کارشناسی ارشد (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)
همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع : انگلیسی وفارسی دارد (به شیوه APA)
نوع فایل: ورد و قابل ویرایش با فرمت .docx
بخش هایی از محتوای فایل پیشینه ومبانی نظری::


تحلیل نهاد توبه در حقوق بشر اسلامی و فقه جزایی
مقدمه:
همان طور که می دانیم توبه از جمله نهادهای ارفاقی توسعه یافته در قانون مجازات اسلامی مصوب1392 می باشد که مبتنی تفکرات و آموزه های فقه اسلامی است. توبه در حقوق جزای اسلامی به عنوان یکی از موارد سقوط مجازات شمرده شده، و از این باب یک تأسیس حقوقی به شمار می آید که در سایر مکاتب کیفری امروزی نمونه آن به چشم نمی خورد. در این حوزه از نهادهای ارفاقی می توان فروض مختلفی را در نظر گرفت که به لحاظ نظری چندان مورد بحث قرار نگرفته است. در این خصوص ماهیت توبه، شرایط اثرگذاری توبه، قلمرو اثرگذاری توبه، نقش عوامل شخصی و غیر شخصی در اثرگذاری توبه و نهایتا نظریه های حاکم بر توبه مورد تحلیل و بررسی قرار خواهند گرفت.
- مفهوم توبه
در باب بیان مفهوم توبه، بین علماء و مفسران تفاسیر بسیاری بیان شده است و هرکدام از منظر و دیدگاه خود توبه را توصیف نموده اند، که به اجمال (مفهوم لغوی و اصطلاحی، مفهوم فقهی و حقوقی) بیان میگردد.
- مفهوم لغوی واصطلاحی توبه
توبه در در زبان فارسی توبه به معنی بازگشت (هر نوع بازگشتی) و بازگشت از گناه و ندامت و پشیمانی می باشد (دهخدا،1372،ص 6220). این مفهوم یکی از مفاهیم ارزشمند اسلامی است که از ماده "توب" به معنای رجوع و بازگشت است (قرشی،1375،ص 357). ملا محسن فيض كاشانى در تعريف توبه آورده است: "توبه عبارتست از برهنه ساختن قلب از گناه و بعضى آن را چنين تعريف كرده اند كه توبه ترك گناهى است كه قبلا از انسان سر زده است"(ملا محسن فيض كاشانى، 1374،ص 153).در این رابطه فقیه گرانقدر ملا احمد نراقی نیز اصل توبه را به باز گشت بسوی خدا تعبیر می کند به طوری که وی معتقد است اصل توبه باز گشت به سوی خدا و رجوع به سوی اوست (نراقی،1371،ص674). علامه طباطبایی در تعریف توبه می فرماید: «توبه در لغت، به معنای برگشت است و توبه از بنده، برگشت اوست به سوی پروردگارش با پشیمانی و بازگشت از سرپیچی، و از جانب خداوند نیز به معنای توفیق وی به توبه یا آمرزش گناه او
.
معمولا هر لفظ علاوه بر معنای لغوی دارای معنایی اصطلاحی نیز می باشد که علی الاصول توبه نمی تواند از این قاعده مستثنی باشد. توبه در اصطلاح عبارت است از ترک گناهان کنونی و عزم بر ترکشان درآینده و تدارک تقصیر گذشته و به عبارتی دیگر به معنی بازگشت از گناه قولی و فعلی و فکری است (نراقی1371، ص338). به عبارت دیگر توبه عبارت است از بازگشت از گناه قولى و فعلى و فكرى يا پاك نمودن قلب از گناهان و بازگشت از دورى حق تعالى به نزديكى به او يا ترك گناهان در زمان حال و عزم حتمى بر ترك آن در آينده و تلافى نمودن تقصيرات گذشته يا بازگشت از مخالفت حق بسوى موافقت او
.
- مفهوم فقهی - حقوقی توبه
قرآن کریم و آموزه های اهل بیت همواره بر توجه به توبه و فرد تائب تاکید داشته اند. در آیه 54 سوره انعام چنین آمده است: «انه من عمل منکم سوءً بجهاله ثم تاب من بعده و اصلح فإنه غفور رحیم.» در این آیه شریفه، خداوند إصلاح را بعد از توبه موجب غفران الهی دانسته است. در آموزه های فقهی، در

برخی بابها (مانند باب ارتداد، حدود، تعزیرات ، قصاص و دیات ) احکام پراکنده ای دربارة توبه آمده است. همچنین در معدود منابع فقهی، بحث توبه به صورت جداگانه مطرح شده که برخی از آنها با مباحث مطرح شده در کلام مشترک است، از جمله تعریف توبه و بیان ماهیت آن ، شروط و لوازم توبه ، مشروط نبودن صحت توبه به توانایی بر تکرار معصیت (موسوی بجنوردی:ص 329)، جواز توبه از برخی گناهان، جواز تجدید توبه در صورت تکرار گناه و استحباب تجدید توبه به هنگام یادآوری گناه سابق ، حکم عقلی وجوب فوری توبه (بنا بر حکم عقل به تأخیر انداختن توبه جایز نیست، چون ممکن است قبل از آنکه موفق به توبه شود مرگش فرا رسد و به عقوبت گناهی که مرتکب شده مبتلا شود (موسوی بجنوردی:ص 313). همچنین در منابع فقهی، به گناهانی اشاره شده که توبة از آنها پذیرفته نیست. این گناهان عبارت اند از: زندقه ، ارتداد (بر اساس نظر امامیه ، توبة مرتد فطری و بر اساس نظر فقهای عامه توبة کسی که ارتداد وی تکرار شده است ، پذیرفته نیست )، سِحر و قتل عمد مؤمن به سبب ایمان وی با تأمل در آیات و روایاتی که در باب توبه وارد شده است و کلام برخی از فقها که ذکر شد، استنباط می شود که توبه، عبارت از یک ندامت و پشیمانی است که اعتراف و اعتذار را در پی دارد و مانع از بازگشت به اعمال مجرمانه و گناه می شود
.
در قوانین وقتی صحبت از توبه می‌شود، فرض بر این است که جرمی ارتکاب شده و فرد دارای مسئولیت کیفری، جرمی را با تمام ارکان و شرایط مقرره مرتکب گشته است ولی پاره‌ای از مصالح اجتماعی و فردی ایجاب می‌کند که از مجرم رفع مجازات شود.از جنبه حقوقی، توبه یکی از اسباب شرعی سقوط مجازات است که به عنوان یک مبحث از فصل یازدهم با عنوان سقوط مجازات‌ها از مواد ۱۱۴ تا ۱۱۹ به آن پرداخته است که این امر بیانگر میزان اهمیت نهاد فقهی توبه، نزد تدوین کنندگان این قانون است. توبه در جرایم مستوجب حد، چنانچه قبل از اثبات جرم باشد، موجب اسقاط مجازات خواهد شد. البته مطابق شرع و قانون جدید، توبه در مواردی مجازات حدی را به تعزیری تبدیل خواهد کرد، از جمله تبصره ۲ ماده ۱۱۴ قانون جدید، توبه شخص زانی و لائط را که به عنف مرتکب جرم زنا یا لواط شده باشند به مجازات حبس یا شلاق تعزیری تبدیل می‌کند. پس به لحاظ حقوقی توبه در حقوق جزای اسلامی به عنوان یکی از موارد سقوط مجازات شمرده شده است به گونه ای که در سایر مکاتب کیفری امروزی، همانند آن کمتربه چشم می خورد. در اهمیت آن، همین بس که یکی از بهترین شیوه های جلوگیری از تکرار جرم می باشد. با تأمل در آیات و روایات و سخنان فقهای اسلام، استنباط می شود که برای توبه، ندامت حقیقی و عزم بر ترک گناه برای همیشه کافی است و انجام آن نیاز به لفظ و اعمال خاصی ندارد. با توجه به آنچه گذشت به نظر می رسد به لحاظ فقهی- حقوقی، توبه به معنای بازگشت از گناه و اعمال مجرمانه و پشیمانی از اعمال گذشته و سعی در انجام اعمال صحیح و پسندیده و عدم تکرار جرایم گذشته است؛ بنابر این تعریف، سه عنصر ندامت و پشیمانی و اعتذار و عدم برگشت بر گناهان گذشته، در مفهوم توبه نهفته است. پس از آنجا كه بحث توبه صرف نظر از جنبه اخلاقي آن، مي تواند نقش مهمي در سقوط مجازات مجرم ايفاء كند، ضرورت توجه هرچه بیشتر به نهاد توبه امری انکارناپذیر خواهد بود
.
یکی از اهداف مجازات در نظام‌های کیفری، اصلاح مجدد مجرم است. برای همین در میزان، نوع و کیفیت مجازات باید به این موضوع توجه کرد که مجرم باید بار دیگر اصلاح و جامعه‌پذیر شود. با در نظر گرفتن این هدف، باید پذیرفت که منصفانه نیست مجرمی که پیش از اعمال مجازات و بعد از ارتکاب جرم، از جرم خود پشیمان شده و برای جبران آن پیشقدم می‌شود، با دیگر مجرمان به یک اندازه مجازات شود. در قانون مجازات اسلامی، برای چنین مجرمانی که آثار پشیمانی و اصلاح را در خود نشان داده‌اند، تخفیف‌هایی در نظر گرفته شده است
.
توبه یکی از مفاهیم دینی ماست. در تعریف توبه گفته شده است: توبه عبارت است از بازگشت از گناه قولی و فعلی و فکری یا پاک کردن قلب از گناهان و بازگشت از دوری حق تعالی به نزدیکی به او یا ترک گناهان در زمان حال و عزم حتمی بر ترک آن در آینده و تلافی کردن تقصیرهای گذشته یا بازگشت از مخالفت حق به سوی موافقت او. توبه در عین حال که شرایط دشواری دارد، در شرع اسلام از جایگاه بالایی برخوردار است. این اصطلاح فقهی به حقوق موضوعه کشور نیز راه یافته است به طوری که توبه در قانون مجازات اسلامی یکی از اسباب تخفیف مجازات نام گرفته است. بنابراین توبه را نباید فقط محدود به شرع و فقه کرد. توبه نشان از آن دارد که مجرم از آنچه انجام داده پشیمان است، بنابراین یکی از اهداف مجازات که اصلاح مجرم باشد، پیشاپیش محقق شده است، برای همین مجازاتی که برای مجرم توبه‌کننده در نظر گرفته می‌شود، با تخفیف یا عفو همراه است. در قانون مجازات اسلامی برای مجرمی که توبه کرده است، مزایای مختلفی در نظر گرفته شده است. در برخی از مواد قانون مجازات اسلامی، توبه مجرم اسباب عفو او را فراهم می‌کند و در برخی دیگر او را از مجازات می‌رهاند. در برخی مواد قانون مجازات اسلامی نیز اگرچه به توبه اشاره نشده است، ولی برای مجرمی که بعد از ارتکاب جرم و قبل از دستگیری یا حتی بعد از آن در صورت همکاری با ماموران و ضابطان قضایی، مزایایی در نظر گرفته‌ شده است
.
در خصوص نقش توبه در پیشگیری از تکرار جرم باید به مسائل مهم و متعددی توجه کرد. می دانیم توبه، به معنای بازگشت از گناه و اعمال مجرمانه و پشیمانی از اعمال گذشته و سعی در انجام اعمال صحیح و پسندیده و تکرارنکردن جرایم گذشته است. در حقوق کیفری اسلام، توبه یکی از معاذیر قانونی معافیت از مجازات محسوب می‌شود؛ بدین معنا که جرم، واقع شده و مجرم نیز دارای مسئولیت کیفری است؛ اما رعایت پاره‌ای از مصالح و اعمال سیاست جنایی مناسب، ایجاب می‌کند که از وی رفع مجازات شود. آثار توبه نه تنها در بعد فردی بلکه در بعد اجتماعی نیز قابل توجه است توبه نه تنها شخص را اصلاح می‌کند بلکه جامعه را در برابر تکرار جرم و گناه از سوی توبه کار ایمن می کند
.
امروزه، جرم‌شناسان معتقدند که مجازات مجرم، هدف مطلق نیست؛ بلکه وسیله‌ای برای اصلاح و بازپروری و یا ارعاب اوست حال اگر با مجرمی برخورد کنیم که پس از ارتکاب عمل، از کرده خویش به شدت پشیمان شده است، به طوری که دچار عذاب وجدان شده و مصمم است که دگر باره مرتکب چنین عملی نشود و اشتباه خود را جبران کند مجازات او کار بیهوده‌ای است؛ زیرا موضوع اِعمال مجازات، در واقع سالبه به انتفای موضوع شده است و ما بدون اعمال مجازات، به هدف خود رسیده‌ایم. اسلام، چنین تاسیسی را در حقوق کیفری پیش‌بینی کرده است و اعمال کیفر را در صورت توبه مجرم، تحت شرایطی منتفی می‌داند و این، یکی از امتیازات بارز و منحصر به فرد حقوق جزای اسلامی است
.
در خصوص جایگاه توبه در حقوق جزای موضوعه کنونی کشورمان باید بدانیم توبه یکی از اسباب شرعی سقوط مجازات است که مواد 114 تا 119 قانون جدید مجازات اسلامی نیز به عنوان یکی از اسباب سقوط مجازات به آن پرداخته است. توبه در جرایم مستوجب حد چنان‌چه قبل از اثبات جرم باشد موجب اسقاط مجازات خواهد شد. البته در مورد حد جرم قذف به دلیل حق‌الناس بودن، توبه نمی‌تواند تاثیری در اسقاط مجازات حدی داشته باشد. در همین راستا توبه در جرایمی که مجازات آنها دیه یا قصاص باشد نیز نمی‌تواند موثر باشد. هم چنین در مورد حد محاربه، به استناد آیات 33 و 34 سورة مائده تنها در صورت توبه محارب قبل از دستگیری موجب سقوط مجازات می‌شود. ضمن اینکه توبه در مواردی مجازات حدی را به تعزیری تبدیل خواهد کرد (تبصره 2 ماده 114 توبه شخص زانی و لائط که به عنف مرتکب جرم زنا یا لواط شده باشند را به مجازات حبس یا شلاق تعزیری تبدیل می‌کند). حال با توجه به این که مقررات مربوط به توبه در قانون جدید در یک مبحث گنجانده شده است باید دانست که این روش بهتر از مقررات پراکنده در جرایم مختلف در قانون سابق است. ضمن اینکه در این قانون به طور کلی به نقش توبه در جرایم مستوجب تعزیر هم اشاره شده است که در مواردی توبه موجب اسقاط و در مواردی موجب اختیار دادگاه در تخفیف مجازات مرتکب جرم خواهد شد و در صورت تکرار جرم چون با دلیل وجودی توبه مغایرت دارد، توبه ثاثیری در سقوط مجازات نخواهد داشت
.
توبه در نظام کیفری جرایم حدی و سنگین را مانند زنا و محاربه و جرایمی که مجازاتی مانند اعدام و... دارد را شامل می‌شود. البته در تمام جرایم قانون‌گذار می‌تواند توبه را اعمال کند اما موارد ذکر شده از آن دسته‌ای هستند که می‌توان از آن‌ها به صراحت نام برد به طور مثال در مورد محاربه، قانون مجازات اسلامی فرد را تبعید می‌کنند یعنی حتی قوانین بر گرفته از اسلام هستند مگر این که فرد مسلمان نباشد که در این مورد قوانین تفاوت دارد. توبه در نظام کیفری اسلامی پیش‌بینی شده است و در تمام جرایم سنگین و سبک توبه می‌تواند موثر باشد اما تشخیص این‌که در مورد کدام مجرم و در مورد کدام جرم انجام شده می‌توان از توبه استفاده کرد در حوزه اختیارات قاضی است؛ یعنی این‌که وقتی مجرمی برای معرفی خود به عنوان شخصی که توبه کرده مراجعه می‌کند تشخیص پذیرفتن توبه و استفاده از تخفیف‌های مزبور به نظر قاضی بستگی دارد
.
حکمی که برای توبه‌کننده صادر می‌شود با دیگر مجرمان تفاوت‌هایی دارد؛ از جمله این‌که کسی که توبه کرده و برای برطرف شدن آثار جرم همکاری می‌کند می‌توان از تخفیف‌های قانونی و قضایی که در قانون پیش‌بینی شده است برخوردار شود. توبه‌کننده در برخی موارد می‌تواند از مزیت تعلیق مجازات خود استفاده کند. در بعضی مواد قانون مجازات اسلامی، توبه مجرم این امکان را برای فراهم می‌کند که به تقاضای قاضی، وی مشمول عفو رهبری شود. توبه مجرم بعد از ارتکاب جرم می‌تواند برای وی مزایای متعددی داشته باشد. از جمله در ماده 72 قانون مجازات اسلامی(سابق) مقرر شده: هر گاه کسی به زنایی که موجب حد است اقرار کند و بعد توبه نماید، قاضی می‌تواند تقاضای عفو او را از ولی امر بنماید و یا حد را بر او جاری کند. در جرایم دیگری مثل شرب خمر و لواط نیز چنین موادی پیش‌بینی شده است. در جرم محاربه نیز مجرمی که تبعید شده تا زمانی که توبه نکرده همچنان در تبعید می‌ماند اما اگر توبه کند بعد از یک سال مجازات تبعید وی می‌تواند خاتمه پیدا کند. سرقت حدی یکی دیگر از جرایمی است که توبه در آن موثر است به طوری که اگر سارق قبل از ثبوت جرم از گناهی که کرده است توبه کرده باشد، نمی‌توان حد سرقت را بر وی جاری کرد. البته باید دانست که حد سرقت بعد از ثبوت جرم با توبه ساقط نمی‌شود و عفو سارق جایز نیست. در مواد 512 و 521 قانون مجازات اسلامی مصوّب 1375 نیز به تاثیر توبه در مجازات اشاره شده بود
.
در مجموع، باید توجه داشت بناي شارع در حدود تخفيف مجازات است و عدم اجراي مجازات را بر اجراي آن ترجيح داده و مجازات را وسيله درمان بزهكار قرار داده است. از جمله مواردي كه منجر به تسقيط مجازات شده و در آيات و روايات به آن اشاره شده توبه است. آنچه كه از توبه در جرايم در آيات و روايات و نيز كتب و مراجع فقهي ديده مي شود تنها در جرايم حق الله موثر بوده و جرايم حق الناس مانند قصاص را شامل نمي شود. صرف نظر از طرق اثبات جرايم (اقرار و بينه) كه فقيهان توبه را در اين موارد مورد بررسي قرار داده اند، ضمن استفاده از علم قاضي به عنوان يكي ديگر از ادله اثبات جرم مي توان به تاثير علم قاضي در توبه اشاره كرد در حاليكه فقهاء به اين مطلب اشاره نداشته اند. نظر مشهور فقهاء در رابطه با توبه قبل از قيام بينه در حدود، ساقط شدن مجازات است ولي در مورد توبه بعد از قيام بينه قائل به عدم سقوط مجازات شده اند. همچنين در مورد توبه بعد از اقرار نيز قائل به تخيير امام در عفو يا اجراي مجازات شده اند.كه قانون مجازات اسلامي نيز به تبعيت از نظر مشهور فقهاء در مواد قانوني به آن اشاره كرده است. برخي از فقهاء از جمله شيخ مفيد در رابطه با توبه بعد از قيام بينه در حدود، قائل به تخيير امام در عفو يا اقامه حد شده اند و مستند ديدگاه خود را برائت،استصحاب، اولويت سقوط عقاب دنيا از عقاب اخروي بر شمرده اند. با عنايت به اينكه شارع مقدس در مورد جرايمي مانند زنا، سقوط مجازات را منوط به توبه قبل از اثبات جرم كرده و در مورد توبه بعد از اقرار نيز قائل به اختيار قاضي در اقامه حد گرديده، لذا مي توان گفت كه در جرم قوادي كه اهون از جرايم مذكور است به طريق اولي توبه قبل از بينه باعث سقوط مجازات و توبه بعد از اقرار موجب اختيار قاضي است. متاسفانه آنچه در دادگاهها و محاكم قضائي مشاهده مي شود، حاكي از آن است كه به اين نهاد مهم توجه خاصي نشده است. اميد است مسئولان قضائي به اين نهاد مهم توجه بيشتري را معطوف دارند. اندراج توبه در زمره قواعد بخش کلیاتِ قانون مجازات اسلامی جدید، نشان از افزایش اقبال مقنّن به نهادهای اصلاحی و ترمیمیِ حقوق جزا دارد
.
- ماهیت و حقیقت توبه از دیدگاه شارع مقدس و بزرگان تشیع
در روایتی از امام علی (ع) آمده است که ایشان فرموده اند: عجب دارم از کسی که رحمت خداوند ناامید می شود در حالیکه محو کننده گناهان را در اختیار دارد محو کننده گناهان همان توبه و استغفار است. توبه به عبارتی اقرار به گناه در برابر خداوند متعال است که سبب رهایی و خلاصی از عقوبت گناه می شود (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 88 ،ص 27).
در روایات برخی از نشانه های توبه را احسان به والدین، حج و روزه گرفتن متوالی دانسته اند (بستانی راد، 89 ، ص17). یکی از شرایط اساسی توبه حصول پشیمانی و ندامت است از جمله معصیت بودن عمل انجام شده نه اینکه از ترس ریخته شدن آبرو یا از ترس مجازات باشد (محقق حلّی، 68، ص189).
خداوند در قرآن در آیه 18 سوره تحریم می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا توبوا الی الله توبه نصوح»«ای کسانی که ایمان آورده اید به درگاه خدا توبه ای راستین کنید» برخی از مفسران قرآن کریم به استناد آیه 17 سوره نساء که آمده است «وَ لَیسَتِ التَوبَهُ لِلَذّینَ یَعمَلونَ السَّیِئاتِ حَتّی اِذا حَضَرَ أَحَدَهُمَ المَوتُ قالَ اِنی تُبتُ آلانِ وَلاَ الَّذینَ یَموتونَ وَ هُم کُفارُ اُولئِکَ اَعتَدنالَهُم عَذابٌا اَلِیما»«جز این نیست که توبه از آن کسانی است که به نادانی مرتکب کاری زشت می شوند و زود توبه می کنند. خدا توبه اینان را می پذیرد و خدا دانا و حکیم است».
این آیه توبه را برای فرد مرتکب ضروری می داند. توبه ای که قبل از مشاهده ی آثار مرگ و بلافاصله پس از معصیت باشد،البته این بدان معنی نیست که اگرتأخیرکند توبه اش پذیرفته نیست(مرعشی شوشتری،75، ص 12). در بیان اهمیت توبه از امام صادق (ع) روایت است که توبه «حبل الله» مدد عنایت خداوند است. در حدیث قدسی آمده است که اکثر آنهایی که به من پشت کردند اگر می دانستند که من چه اندازه انتظار دیدن آنها را میکشم و چه مقدار مشتاق توبه و بازگشت آنها هستم هر آینه از شدت شور و شوق نسبت به من جان می دادند و تمام بند بند اعضایشان به خاطر عشق به من از هم جدا می شدند (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،88 ،ص28).
...